De Kathedrale Basiliek van Sint-Jan Evangelist te ‘s-Hertogenbosch.
Een kathedraal is de formele kerk van een bisdom en is dus de kerk waar de zetel van de bisschop een plaats heeft. Deze zetel, (in het latijn: cathedra), staat vooraan in de Sint-Jan op het zogenaamde “hoogkoor”. De Sint-Jan staat in de parochie H. Johannes. Een pastoor is met het kerkbestuur verantwoordelijk voor een parochie. In een kathedraal heet deze pastoor “plebaan” en woont in een “plebanie”.
Vóór de instelling van het bisdom van ‘s-Hertogenbosch in 1559, behoorden de kerken in ’s-Hertogenbosch tot het bisdom Luik. Aanvankelijk kerkten de inwoners van ’s-Hertogenbosch in de parochiekerk in Orthen. Omstreeks 1220 kwam er een eigen kerk, gebouwd buiten de stadsmuren, opgetrokken in baksteen in Romaanse stijl. Van deze eerste Sint-Jan is weinig bewaard gebleven. Alleen het onderste deel van de huidige toren is nog van deze Romaanse kerk. In 1413 maakte de paus de Sint-Jan los van de Sint-Salvatorkerk in Orthen en kreeg toen een eigen pastoor.
Met de bouw van de huidige gotische vijf-beukige kerk in kruisvorm, van baksteen en bekleed met natuursteen, is men omstreeks 1350 begonnen. De bestaande Romaanse kerk werd successievelijk afgebroken. De toren werd echter niet gesloopt. De Romaanse westtoren is in 1510 verhoogd in gotische stijl. Met regelmatige onderbrekingen kwam de bouw, met als laatste de grote middentoren, gereed in 1530. Deze houten toren van ruim 90 meter hoog is in 1584 door de bliksem getroffen en geheel, met delen van de kerk, in vlammen opgegaan. De herstellingen aan en in de kerk kostten veel tijd en geld. De huidige koepel dateert van 1605.
Na het beleg in 1629 trekt Prins Fredrik Hendrik met zijn troepen de stad in. De Sint-Jan wordt daarna door de Hervormden in gebruik genomen. Het interieur met beelden, schilderingen enz. moet het ook ontgelden. Napoleon heeft de Sint-Jan in 1816 aan de katholieken teruggegeven. De Sint-Jan wordt weer parochiekerk en kathedraal. Het Mirakelkbeeld van de Zoete Lieve Vrouw van Den Bosch, dat in 1629 naar Brussel in veiligheid werd gebracht, komt in 1853 weer terug. Na de viering van het 75-jarig herdenken van de terugkomst, krijgt de Sint-Jan in 1929 vanuit Rome de eretitel van “Basiliek (minor)”.
Een kerkgebouw en zeker een gebouw als de Sint-Jan heeft regelmatig onderhoud en soms restauratie nodig. In 1859 is men begonnen met het uitvoeren van een groot restauratieplan, waarvan met onderbrekingen, de afronding in 2010 heeft plaatsgevonden. Veel is er in en buiten de Sint-Jan te bewonderen. Voornaamste taak blijft: “Huis voor Gebed”.
voor de website van de parochie: klik hier
Het beeld van Onze Lieve Vrouw (De Zoete Moeder) van Den Bosch
Het eikenhouten beeld van Maria met kindje in de Sint-Jan dateert uit de periode 1270 – 1320. Aanvankelijk zou het beeld in de “bouwloods” bij de in aanbouw zijnde Sint-Jan bijna als brandhout zijn opgestookt.
Sinds omstreeks 1380 heeft het beeld een vaste plaats gekregen in de kapel naast de toren. Vanaf dat jaar worden veel wonderen aan Maria toegeschreven. Deze wonderen zijn opgetekend in het Mirakelboek, dat bewaard is gebleven.
Kort na de inname van ’s-Hertogenbosch in 1629 werd het beeld, om het in veiligheid te brengen, uit de stad gesmokkeld naar Antwerpen. Begin 1630 werd het op verzoek van de landvoogdes Isabella naar Brussel overgebracht. In 1641 kreeg het beeld een plaats in de Sint Jacobskerk op de Coudenberg aldaar.
In een door deze kerk opgesteld contract met de kanunniken van de Sint-Jan werd bepaald dat het beeld in die kerk kon blijven, maar dat het beeld en alle ornamenten zouden terugkeren naar ’s-Hertogenbosch als de Katholieke godsdienst er weer in het openbaar mocht worden beleden en de overheid daar toestemming voor gaf.
Ten gevolge van de Bataafse Omwenteling in 1795 kwam de godsdienstvrijheid in ’s-Hertogenbosch terug. De terugkomst van het beeld liet echter nog op zich wachten. Langdurige onderhandelingen door de apostolisch vicaris mgr. Den Dubbelden en coadjutor Zwijssen, leidden uiteindelijk eind december 1853 tot teruggave. Het beeld werd in Brussel opgehaald, tegelijk met het Mirakelboek dat al die tijd in het Belgische Mechelen (aartsbisdom van België) bewaard was, waarna het met veel plechtigheden in de Sint Jan werd ingehaald. Hier kreeg het beeld in 1855 zijn definitieve plaats op zijn oude plek in de inmiddels gerestaureerde Mariakapel bij de toren. Vanaf 1867 werd het op een neo-gotische altaartroon geplaatst. Zo’n honderd jaar later werd het beeld onder een barokke troonhemel geplaatst en weer later op de manier waarop het nu te zien is met een purper-rode achtergrond.
Naar gelang de seizoenen of de Mariafeesten krijgt het beeld steeds een andere mantel.
Veelal zilveren ex-voto’s (geschenken van pelgrims na een verhoord gebed) uit de 19e t/m de 21e eeuw hangen in kasten aan de wanden naast het beeld. Ook een vitrine met het Mirakelboek staat bij het beeld opgesteld.
Dagelijks worden voor Maria honderden kaarsjes gebrand en wordt er voor gezorgd dat het Mariabeeld in een bloemenzee staat.
Voor meer informatie: klik hier
PRAKTISCHE INFORMATIE
Openingstijden
Van 1 april tot 1 november: maandag tot en met zaterdag van 8.30 tot 17.00 uur; zondag van 9.00 tot 17.00 uur
Van 1 november tot 1 april: maandag tot en met zaterdag van 8.30 tot 16.30 uur; zondag van 9.00 tot 16.30 uur.
Vaste vieringen in de Sint-Jan
Zondag
10.00 uur: Eucharistieviering;
3e zondag van de maand Broederschapsmis (Broederschap van het Hoogheilig Sacrament)
11.45 uur: Eucharistieviering; 1e en 3e zondag kinderwoorddienst
Maandag t/m zaterdag
08.30 uur: Eucharistieviering
12.30 uur: Eucharistieviering
Maandag t/m zaterdag
09.00 tot 10.30 uur: Aanbidding van het Allerheiligste in de Sacramentskapel
Dinsdag t/m zaterdag
12.00 uur: Middaggebed in het Hoogkoor (1 mei t/m 31 oktober)
Zaterdag
09.00 tot 09.30 uur: Biechtgelegenheid
11.30 tot 12.30 uur: Biechtgelegenheid
Zaterdag
12.00 uur: Middaggebed in het Hoogkoor (in de maanden november en december, en februari t/m april)
Bijzondere vieringen
Bijzondere vieringen in de kerst- en paastijd, met carnaval en op andere bijzondere dagen worden rond de betreffende tijd vermeld in de nieuws- en agendaberichten op de pagina van de parochie.
Meimaand
In de meimaand – Mariamaand zijn er op alle zondagen en op Hemelvaartsdag in de Sint-Jan vier H. Missen: om 7.00, 8.30, 10.00 en 11.45 uur. Informatie over de meimaand vindt u op de website van de Broederschap van Onze Lieve Vrouw.
Topmonument
De provincie Brabant heeft de Sint-Jan benoemd tot Topmonument. Kijk op http://www.topmonumentenbrabant.nl/ voor meer informatie.
Nationaal monument
Ook landelijk is de Sint-Jan een unicum. Sinds jaren is de Sint-Jan een nationaal monument. In 2011 werd een grote restauratie voltooid.
Wilt u meer weten over de Sint-Jan als monument, de restauratie van de Sint-Jan en rondleidingen, kijk dan op www.sint-jan.nl van de Stichting Nationaal Monument Sint-Jan.
Rondleidingen, concerten en fotograferen
Groepsrondleidingen zijn alleen mogelijk met een gids van de Kring Vrienden en/of de VVV Noordoost-Brabant. De organisatie van groepsrondleidingen hebben wij uitbesteed aan bovenstaande verenigingen omdat zij daarvoor specifiek zijn geëquipeerd. Zij zorgen voor de organisatie, regulering, planning, tickets en bekwame gidsen die goed zijn opgeleid en uitgebreide kennis dragen van de bijzonderheden over de Sint-Jan en het Sint-Jans museum. Het is niet mogelijk groepsrondleidingen door eigen gidsen te laten verzorgen. Aanvragen kunnen worden ingediend bij de Kring Vrienden e-mail adres: planning@kringvrienden.nl e-mail adres VVV: reserveringen@vvvnoordoostbrabant.nl
